O sobie

Wykształcenie

Funkcje w szkole

Sukcesy zawodowe

Artykuły

Publikacje

Z dziejów Radomia

Zajęcia dodatkowe

Współpraca

Scenariusze

PSO

Ankiety ewaluacyjne

Sprawdziany historia

Testy diagnostyczne

Historia

Programy nauczania

Nowa podstawa prog.

Pomoce na lekcję

Przypadki edukacyjne

Zauroczenia

Choroby naszych przodków

Oczami belfra

Złote myśli

Humor z zeszytów

Uczniowskie lapsusy

Moja galeria

Kontakt

Napisz do mnie

Opracowanie i wdrożenie do realizacji programu zajęć fakultatywnych z historii dla uczniów przygotowujących się do egzaminu maturalnego.

Opracowałam, wdrożyłam i przeprowadziłam ewaluację programu zajęć fakultatywnych z historii. Program uzyskał pozytywną opinię RODONU oraz nauczyciela historii spoza szkoły. Został jednogłośnie zatwierdzony do realizacji przez Radę Pedagogiczną Zespołu Szkół Odzieżowych w dniu 21 kwietnia 2008 roku i wpisany do szkolnego zestawu programów.

Założenia ogólne programu

Program opracowałam na potrzeby zajęć z uczniami klas maturalnych – czwartych technikum i trzecich liceum profilowanego - przygotowującymi się do matury z historii w zakresie podstawowym. Zgodnie z obowiązującym w szkole przydziałem godzin, uczniowie czwartych klas technikum zakończyli naukę tego przedmiotu w klasie przedmaturalnej, natomiast uczniowie klas trzecich liceum profilowanego odbywają zajęcia z historii w wymiarze jednej godziny lekcyjnej w tygodniu.

W związku z tym zaistniała potrzeba zorganizowania zajęć, które pomogłyby im w przygotowaniu się do egzaminu maturalnego. W klasie maturalnej czekało ich zadanie powtórzenia i utrwalenia zdobytych wiadomości i umiejętności oraz uzupełnienia ewentualnych zaległości. Młody człowiek często nie jest w stanie sam poradzić sobie z tym zadaniem, potrzebuje pomocy i wsparcia nie tylko w powtarzaniu i uzupełnianiu materiału nauczania, jak przede wszystkim w doborze odpowiednich ćwiczeń i zadań utrwalających zdobyte w trakcie nauki umiejętności. Z tego powodu w szkole odbywały się zajęcia fakultatywne. W ramach tych zajęć pomagałam uczniom w określaniu stojących przed nimi celów, planowaniu własnej pracy i realizacji postawionych zadań.

Program zajęć fakultatywnych z historii opracowałam, opierając się na:

wytycznych rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół oraz kształcenia w profilach w liceach profilowanych;
standardach wymagań egzaminacyjnych z historii

Zakładał realizację zawartych w nim treści nauczania do końca kwietnia w danym roku szkolnym w wymiarze dwóch godzin tygodniowo.

Program zakładał następujące ogólne cele edukacyjne:

Kształcenie poczucia odpowiedzialności za własny rozwój;
Rozwijanie zainteresowań poznawczych i postaw twórczych;
Kształcenie umiejętności planowania pracy własnej oraz oceny osiągnięć;
Rozwijanie umiejętności samokształcenia poprzez zdobywanie informacji z różnych źródeł;
Usystematyzowanie i utrwalenie posiadanych przez uczniów wiadomości i umiejętności;
Pogłębianie wiedzy z zakresu historii;
Zrozumienie znaczenia historii w rozwoju cywilizacji.

Zgodnie z zapisem zawartym w podstawie programowej nauczania historii w liceach i technikach uwzględniłam ponadto w tym programie następujące cele:

Rozszerzenie zakresu wiedzy o przeszłości w jej aspekcie powszechnym, europejskim, polskim, regionalnym i jednostkowym;
Dostrzeganie korzeni współczesnej cywilizacji i kultury, jej różnorodności i zmienności;
Budzenie szacunku dla dorobku cywilizacyjnego ludzkości, tolerancji dla różnych postaw światopoglądowych i politycznych;
Rozbudzanie poczucia przynależności do społeczności europejskiej i całego świata;
Pomoc w samoidentyfikacji jednostki w najbliższym otoczeniu społecznym, regionalnym i narodowym;
Rozwijanie świadomych postaw obywatelskich;
Wykształcenie umiejętności wykorzystywania w rekonstrukcji przeszłości różnorodnych źródeł informacji;
Rozwijanie umiejętności warsztatowych i metodologicznych, pozwalające na dokonanie opisu, charakterystyki, wyjaśnienia i oceny wydarzeń, procesów historycznych w całym zakresie chronologicznym historii.

W wyniku realizacji programu uczniowie wykazują się wiadomościami obejmującymi:

§ Formy życia politycznego i społecznego oraz sposoby sprawowania władzy i jej zakres w różnych epokach historycznych na świecie, w Europie i Polsce;

§ W odniesieniu do państw - ich genezę, organizację, zasięg terytorialny, strukturę władzy, systemy polityczne w nich panujące, a także ich rolę w procesie zorganizowania społeczeństw;

§ Przemiany w obrębie struktur, form organizacji, świadomości i obyczajowości społeczeństw na świecie na przestrzeni dziejów, ze szczególnym uwzględnieniem społeczeństw europejskich;

§ W odniesieniu do narodów – ich ukształtowanie się i rozwój, wkład w historię, współistnienie i konflikty pomiędzy państwami, przeobrażenia świadomości narodowej, zagrożenia dla bytu narodowego wynikające z braku niepodległości;

§ Formy życia gospodarczego w różnych epokach historycznych, w szczególności przemiany form gospodarowania od czasów najdawniejszych po współczesną rewolucję techniczną oraz historyczny rozwój kultury materialnej;

§ Warunki życia ludzi na tle wydarzeń politycznych, społecznych, gospodarczych i militarnych na przestrzeni dziejów;

§ Genezę, przebieg, charakter i skutki konfliktów i kryzysów politycznych, społecznych, gospodarczych, religijnych i ideologicznych na świecie, w Europie i Polsce;

§ Osiągnięcia cywilizacyjne cywilizacji pozaeuropejskich, Europy i Polski w zakresie kultury materialnej i sztuki, techniki, nauki, literatury, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej na przestrzeni dziejów;

§ Działalność najważniejszych postaci, dynastii, grup społecznych i ich wkład w dorobek ogólnoludzki;

§ Różnorodność krajobrazów kulturowych i ideologicznych świata, w tym jedność i różnorodność kulturowo - ideologiczna Europy oraz wielokulturowość w dziejach Polski;

§ Różne systemy religijne na świecie – genezę, rozwój i rolę wielkich religii monoteistycznych w tworzeniu oraz umacnianiu państwowości i kultury wielu narodów, ze szczególnym uwzględnieniem genezy i znaczenia chrześcijaństwa w tworzeniu tożsamości europejskiej, w tym polskiej;

§ Związki przyczynowo - skutkowe i czasowo - przestrzenne pomiędzy różnymi zjawiskami, procesami i faktami historycznymi.

W zakresie umiejętności przedmiotowych program stawiał sobie za cel doskonalenie następujących czynności:

Umieszczania opisywanych procesów, zjawisk, wydarzeń i faktów w czasie i przestrzeni historycznej;

Porządkowania zjawisk, procesów, wydarzeń i faktów historycznych chronologicznie, według ich następstwa czasowego;
Posługiwania się poznanymi pojęciami historycznymi i stosowania ich w odpowiednim kontekście;
Sprawnego posługiwania się mapą historyczną w celu poszukiwania, gromadzenia, interpretowania i tworzenia informacji zgodnie z warsztatem historycznym;
Wyszukiwania, gromadzenia, selekcji i interpretowania informacji przy wykorzystaniu różnorodnych źródeł wiedzy historycznej (np. tekst pisany, ilustracja, mapa, drzewo genealogiczne, tabela statystyczna, wykres, diagram, schemat);
Poprawnego interpretowania tekstów źródłowych, w tym dokumentów prawnych, tekstów publicystycznych i popularnonaukowych oraz tworzenia na ich podstawie informacji historycznej;
Wskazywania przyczyn i skutków, w tym dalekosiężnych, procesów, zjawisk i wydarzeń historycznych;
Opisywania przebiegu procesów historycznych z uwzględnieniem rodzaju, wielkości i tempa zmian zachodzących w czasie;
Poprawnego przeprowadzania hierarchizacji faktów z uwzględnieniem ich ważności i znaczenia w danym procesie historycznym;
Dokonywania rekonstrukcji faktów i zjawisk historycznych na podstawie różnych źródeł wiedzy;
Porównywania, czyli wskazywania podobieństw i różnic pomiędzy zjawiskami, procesami i wydarzeniami historycznymi;
Wyciągania i przedstawiania wniosków wynikających z porównywania;
Dokonywania i formułowania samodzielnej oceny faktów, zjawisk i procesów historycznych;
Uzasadniania sformułowanych ocen za pomocą celowo i trafnie dobranych argumentów.

W zakresie wychowawczym program niniejszy stawiał sobie za cel kształtowanie i doskonalenie następujących postaw i zachowań uczniów:

Samodzielnego kierowania własnym rozwojem;
Poczucia odpowiedzialności za własny rozwój, planowanie pracy, osiągnięcia i porażki;
Autorefleksji;
Poszanowania tradycji patriotycznych, niepodległościowych i demokratycznych;
Tolerancji wobec odmiennych ras, kultur, poglądów, zwyczajów, religii oraz uznanie wartości pluralizmu w życiu społecznym, kulturalnym i religijnym;
Otwartości na poglądy innych ludzi;
Wrażliwości moralnej;
Poczucia wartości i znaczenia dziedzictwa kulturowego oraz odpowiedzialności za jego trwanie;
Poczucia odpowiedzialności za rodzinę, region i ojczyznę;
Współistnienia i współdziałania w grupie.

Procedury osiągania celów

Umiejętnością podstawową, reprezentowaną w ramach wszystkich przedmiotów, jest odszukiwanie i zdobywanie informacji. Konieczność nauczenia uczniów orientacji w chaosie informacyjnym wymaga od nauczyciela właściwego określenia celów w nauczaniu, elastyczności i gotowości do zmian. Program był przeznaczony do realizacji z określoną grupą młodzieży, która już albo zrealizowała materiał nauczania z historii (klasy czwarte technikum), albo go kończyła (klasa trzecia liceum profilowanego w wymiarze jednej godziny tygodniowo) i przygotowywała się do matury z tego przedmiotu. Z tego powodu zaplanowano zajęcia aktywne, nastawione na organizowanie uczniom „uczenia się”. W pracy z uczniami szczególny nacisk położyłam na kształtowanie u nich umiejętności pozyskiwania potrzebnych informacji, ich opracowywania i wykorzystywania w różnych sytuacjach.

Przy realizacji programu założyłam przede wszystkim strategię problemową. Polega ona na organizowaniu przez nauczyciela warunków umożliwiających uczniom samodzielne zdobywanie wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów teoretycznych lub praktycznych. Nauczyciel inicjuje sytuację problemową i kieruje procesem rozwiązywania problemów, a uczeń samodzielnie wypracowuje rozwiązanie problemu. W trakcie rozwiązywania problemów uczeń ma możliwość uświadomienia sobie stanu własnej wiedzy i umiejętności i określenia tych obszarów, które musi jeszcze opanować. Przez to ma on możliwość dokonywania wyboru i ponoszenia odpowiedzialności za własna edukację. Jasno i precyzyjnie określony cel sprawia, że motywacja ucznia do nauki jest duża, a osiągnięty sukces jeszcze ją zwiększa. Rośnie również poczucie własnej wartości, co przekłada się na osiągane wyniki.

Strategia asocjacyjna, czyli typowy przekaz wiedzy w formie słownej, ma zastosowanie w rekapitulacji oraz przy omawianiu nieznanych uczniom zagadnień. Strategia operacyjna nastawiona jest na ćwiczenia i obserwacje. Podczas zajęć uczniowie nabierają pożądanych umiejętności i nawyków jak: planowanie i prowadzenie obserwacji, dokumentowania przebiegu, opracowywania i analizy wyników. Strategie emocjonalne zmierzają do rozwijania u uczniów procesów emocjonalnych. Realizuje się je przez projekcje filmów, gry dydaktyczne, dyskusje. Uczenie się przez przeżywanie jest jedną z najskuteczniejszych, najszybszych i dających najtrwalsze efekty metod.
Współczesna dydaktyka podkreśla potrzebę kształcenia wielostronnego, polegającego na łączeniu w trakcie pracy z młodzieżą elementów metod podających, poszukujących, waloryzujących i praktycznych, którym to metodom odpowiadają cztery rodzaje uczenia się. W trakcie realizacji programu ze zrozumiałych względów metody podające ograniczyłam do minimum, natomiast dominowały na zajęciach metody i techniki aktywizujące uczniów do poszukiwania, gromadzenia, selekcji i interpretacji wiedzy historycznej z wykorzystaniem różnych źródeł informacji. Szczególnego znaczenia nabierała tutaj praca ze źródłami pisanymi (teksty prawne, publicystyczne, popularnonaukowe, roczniki, kroniki i inne), ikonograficznymi (ilustracje, ryciny, fotografie, reprodukcje dzieł sztuki, miniatury, rysunki satyryczne i inne), kartograficznymi (mapy), które pełnią nie tylko funkcję informacyjną, ale też ilustracyjną i weryfikującą. Dzięki nim uczniowie doskonalili umiejętności łączenia informacji z kilku źródeł, porównywania, oceny wiarygodności, formułowania hipotez i ich sprawdzania.

Dużo uwagi skupione było na łączeniu w spójną całość informacji źródłowych i pozażródłowych, wykorzystywanych w wypowiedziach pisemnych, na przykład analizach porównawczych, esejach, rozprawkach. Realizacja programu zakładała również ćwiczenia z zakresu tworzenia prac pisemnych, które mają istotne znaczenie w nabywaniu i doskonaleniu umiejętności posługiwania się pojęciami, wartościowania, argumentowania i uzasadniania własnych opinii i ocen. Ponadto wiele ćwiczeń opartych było na analizie danych statystycznych ujętych w tabelach, diagramach, wykresach i schematach. Nie brakowało zadań z zakresu genealogii wykorzystujących drzewa genealogiczne dynastii królewskich, rodów szlacheckich czy magnackich (pełne albo wymagające uzupełnienia). Realizacja zajęć fakultatywnych umożliwiła uczniom poznanie różnych typów zadań otwartych i zamkniętych, wielokrotnego wyboru, na dobieranie, typu ”prawda-fałsz”, a więc takich, jakie są typowe w arkuszach maturalnych z historii. Uczniowie nabyli wiedzę o tym, jak prawidłowo udzielać odpowiedzi, by była ona czytelna dla oceniającego i dokładnie dotyczyła zagadnienia zawartego w poleceniu. Wykonywanie typowych zadań maturalnych pozwoliło im też na nauczenie się kontrolowania czasu rozwiązywania zadań, aby na egzaminie dobrze rozłożyć tempo pracy.

Dobór metod i form pracy z uczniami oraz rodzaj zastosowanych ćwiczeń i zadań z wykorzystaniem urozmaiconych środków dydaktycznych służyło:

· Rzetelnemu sprawdzeniu, zrozumieniu, powtórzeniu i usystematyzowaniu wiedzy historycznej w stopniu niezbędnym do zdania egzaminu,

· Kształceniu i usprawnieniu niezbędnych umiejętności opisanych w standardach egzaminacyjnych;

· Skutecznej kontroli postępów uczniów w nauce przez prowadzącego i ukierunkowaniu ich dalszej pracy w pożądanym kierunku;

· Samodzielnej kontroli stanu i jakości swojej wiedzy przez uczniów;

· „Obyciu się” uczniów z typowymi zadaniami zawartymi w arkuszach maturalnych.

Metody pomiaru i oceny osiągnięć uczniów.

Ocenianie jest to czynność, w wyniku której wydaje się sąd o przedmiocie, osobie lub zjawisku, odwołując się do jednego lub kilku kryteriów. Akt oceny jest zjawiskiem ogólnymi obejmuje nie tylko osiągnięcia szkolne.

W szkolnictwie stosowanie procedur oceniania jest nastawione na ewaluacje (sprawdzanie i ocenianie). Jest to proces poznawczo oceniający, który polega na badaniu i ocenie programu kształcenia oraz efektów jego realizacji. Edukacyjny cel oceniania ujawnia, jak uczeń radzi sobie ze stawianymi mu wymaganiami zgodnymi z realizowany, programem nauczania. Rozwojowy cel oceniania pokazuje, w jakim stopniu uczeń realizuje i rozwija własne możliwości, tzn. czy dokonują się w nim zmiany, w jakim kierunku zmierzają, jaki jest ich zakres, tempo, dynamika.

Ocenianie wymaga jasno sformułowanych kryteriów, które są znane uczniom. Ponieważ program był przeznaczony na zajęcia z uczniami przygotowującymi się do matury wprowadziłam kryteria stosowane przy sprawdzaniu prac maturalnych. Dało to możliwość uczniom dobrego zapoznania się z nimi w sposób praktyczny.

Ocenianie kształtujące służy nauczycielowi do planowania pracy z uczniami. Daje także informację zwrotną zarówno nauczycielowi jak i uczniom o stopniu realizacji celu. Ocenianie opiera się na informacjach zebranych przed rozpoczęciem nauki, czyli diagnozie wstępnej. Z tego powodu przeprowadziłam test wstępny przed każdym działem materiału. Pozwoliło to mnie i uczniom uzyskać informację o poziomie ich wiadomości i umiejętności. Dzięki temu mogłam zaplanować dalszą pracę, nastawiając się na treści sprawiające uczniom największe trudności. Na zakończenie każdego działu przeprowadziłam test sprawdzający, który dał obraz stopnia realizacji postawionych celów zarówno uczniom jak i nauczycielowi.

Ocenianie zwykle kończy się wystawieniem stopnia. Na zajęciach fakultatywnych takiej formy nie przewidywałam. Uczniowie otrzymane wyniki mieli przeliczane na procenty, ponieważ w takiej formie są podawane wyniki matur.

Materiał nauczania

Materiał nauczania ujęty w programie realizowany był w układzie chronologicznym i obejmował następujące po sobie działy programowe, w obrębie których znajduje się zarówno historia powszechna – świata i Europy, jak i historia Polski. Były to kolejno działy:

I. Dzieje najdawniejsze.

II. Starożytność.

III. Średniowiecze.

IV. Czasy nowożytne (do 1914 roku)

V. Historia najnowsza (od 1914 roku do czasów współczesnych)

Z uwagi na fakt, iż ostatnia partia materiału realizowana jest na bieżąco w klasie trzeciej liceum profilowanego, w której zawsze najwięcej osób przystępuje do egzaminu maturalnego z historii, oraz na trudności czasowe zajęcia fakultatywne nie obejmowały już pełnej realizacji historii najnowszej (od 1914 roku). Przeznaczono jedynie 2 godziny dla wyjaśnienia i utrwalenia najbardziej trudnych dla uczniów zagadnień.

Proponowany przydział godzin.

Nr działu

Tytuł działu

Liczba godzin

III

Dzieje najdawniejsze.

Starożytność.

Średniowiecze.

Czasy nowożytne (od pocz. XVI wieku do 1914 roku)

W trakcie zajęć uczniowie utrwalali i uzupełniali swoją wiedzę i umiejętności. Program był nastawiony na wdrażanie ucznia do samokształcenia się i samooceny. Starałam się kształtować ich zdolności, rozwijać zainteresowania i pozytywnie motywować do pracy. Pracowałam nad wyrobieniem u uczniów poczucia odpowiedzialności za wyniki własnej pracy. W trakcie zajęć stosowałam często metody aktywizujące, które podnosiły ich atrakcyjność. Praca w grupach uczyła współpracy przy rozwiązywaniu problemów. Metoda kolorowych kapeluszy kształciła umiejętność prezentacji własnego punktu widzenia, ale także szanowania poglądów innych. Uczniowie uczyli się także dobierać argumenty na poparcie własnej tezy. Działania te wpłynęły na lepsze wyniki nauczania.

Podczas realizacji programu i po jego zakończeniu przeprowadziłam wśród uczniów ankiety ewaluacyjne. Pierwsza dostarczyła mi informacji na temat oceny przez uczniów sposobu prowadzonych przeze mnie zajęć. Młodzież pozytywnie wypowiedziała się o sposobie prowadzonych zajęć i stosowanych metodach pracy.

Ankieta końcowa, dotycząca stopnia przydatności zajęć pokazała, że według uczniów fakultety bardzo pomogły im w przygotowaniu się do matury.

Opracowanie programu a następnie jego realizacja wpłynęły na usprawnienie mojej umiejętności planowania pracy. Bieżąca kontrola postępów uczniów stanowiła bodziec do mojej systematycznej pracy. Wprowadzanie w trakcie zajęć metod aktywizujących uczyniły je ciekawymi dla uczniów, przynoszącymi im dużo korzyści. Odczuwam satysfakcję ze zorganizowania zajęć, które pomogły uczniom przygotować się do matury.

Uczniowie dzięki zajęciom uzyskali pomoc w nauce. Nauczyli się planować własną pracę i kontrolować stopień realizacji zadań. Byli zadowoleni z prowadzonych zajęć i uzyskiwanych efektów. Cenili dobór metod i ich urozmaicenie. Wykazywali systematyczną obecność na zajęciach. Zdobytą wiedzę i umiejętności mogli wykorzystać częściowo podczas zajęć lekcyjnych. Również rodzice byli bardzo zadowoleni z pomocy w nauce, jaką szkoła zaoferowała ich dzieciom.

Szkoła rozszerzyła dzięki dodatkowym zajęciom swoją ofertę edukacyjną oraz zyskała szacunek w środowisku za wychodzenie naprzeciw potrzebom uczniów.