11.Obywatel i obywatelstwo. Uczeń:
1) przedstawia procedury nabywania i zrzekania siÄ™ polskiego obywatelstwa;
2) wyjaÅ›nia, czym obywatelstwo różni siÄ™ od narodowoÅ›ci;
3) wymienia konstytucyjne obowiÄ…zki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; uzasadnia znaczenie postaw i cnót obywatelskich (troska o dobro wspólne, odpowiedzialność, aktywność, solidarność, odwaga cywilna, roztropność, tolerancja);
4) wyjaÅ›nia, na czym polega nieposÅ‚uszeÅ„stwo obywatelskie i jakie niesie ze sobÄ… dylematy; podaje jego historyczne i wspóÅ‚czesne przykÅ‚ady.
12. Społeczeństwo obywatelskie. Uczeń:
1) przedstawia filozoficzny rodowód koncepcji spoÅ‚eczeÅ„stwa obywatelskiego (John Locke, Georg Hegel, Alexis de Tocqueville);
2) wymienia podmioty społeczeństwa obywatelskiego;
3) wyjaÅ›nia, jak powstaje i jakie znaczenie dla spoÅ‚eczeÅ„stwa obywatelskiego ma kapitaÅ‚ spoÅ‚eczny (zaufanie, sieci wspóÅ‚pracy i system efektywnych norm);
4) opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym; w miarę możliwości uczestniczy w wybranym działaniu;
5) uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego;
6) przedstawia zasady zakładania i funkcjonowania stowarzyszeń, fundacji i organizacji pożytku publicznego w Polsce;
7) opracowuje według wzoru projekt statutu stowarzyszenia (nazwa, siedziba, członkowie, władze, majątek, zasady zmiany statutu i rozwiązywania stowarzyszenia);
8) charakteryzuje lokalne organizacje pozarzÄ…dowe.
13.Opinia publiczna. Uczeń:
1) wyjaśnia, jak kształtuje się opinia publiczna i jakie są sposoby jej wyrażania;
2) wskazuje przykłady wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne;
3) odczytuje i interpretuje tabele i wykresy prezentujÄ…ce wyniki badania opinii publicznej;
4) przeprowadza w najbliższym otoczeniu mini sondaż opinii publicznej na wskazany temat, interpretuje jego wyniki;
5) analizuje wybranÄ… kampaniÄ™ spoÅ‚ecznÄ… z punktu widzenia jej celów, sposobów realizacji i skutecznoÅ›ci;
6) wyjaśnia, na czym polega specyfika marketingu społecznego; opracowuje projekt akcji społecznej w wybranej sprawie i w miarę możliwości go realizuje.
14. Środki masowego przekazu. Uczeń:
1) opisuje funkcje mediów w paÅ„stwie demokratycznym i niedemokratycznym (na wybranych przykÅ‚adach);
2) uzasadnia znaczenie niezależnoÅ›ci i pluralizmu mediów; ocenia skutki ich ograniczania;
3) wyjaÅ›nia, jakimi zasadami etycznymi powinny siÄ™ kierować media i ocenia przykÅ‚ady kontrowersyjnych dziaÅ‚aÅ„ dziennikarzy i mediów;
4) wyjaśnia, na czym polega zasada wolności słowa, i wskazuje na przypadki jej nadużycia;
5) przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie (odbiorcy, zasięg, forma przekazu, orientacja ideologiczna, typ własności); charakteryzuje wybrane media lokalne;
6) charakteryzuje prasę wielkonakładową i ocenia jej rolę w debacie publicznej;
7) krytycznie analizuje przekazy medialne, oceniajÄ…c ich wiarygodność i bezstronność oraz odróżniajÄ…c informacje od komentarzy;
8) ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści.
15.Demokracja – zasady i procedury. UczeÅ„:
1) opisuje wartoÅ›ci bÄ™dÄ…ce fundamentem wspóÅ‚czesnej demokracji; podaje różne sposoby rozumienia wolnoÅ›ci, równoÅ›ci i sprawiedliwoÅ›ci;
2) rozważa, w jakim stopniu demokracja sprzyja pokojowemu rozwiÄ…zywaniu konfliktów;
3) charakteryzuje gÅ‚ówne fazy ksztaÅ‚towania siÄ™ systemu demokratycznego;
4) opisuje polskie tradycje demokratyczne (parlamentaryzm I Rzeczypospolitej, Konstytucja 3 maja, II Rzeczpospolita);
5) wyjaÅ›nia, jak sÄ… przeprowadzane i jakÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… wybory we wspóÅ‚czesnej demokracji;
6) wyjaÅ›nia, czym jest referendum; rozważa, jak we wspóÅ‚czesnym paÅ„stwie można realizować inne formy demokracji bezpoÅ›redniej;
7) rozpoznaje przejawy Å‚amania zasad i procedur demokratycznych w życiu publicznym – w paÅ„stwie, spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalnej i życiu szkoÅ‚y.
16. Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne. Uczeń:
1) przedstawia różne rozumienia pojÄ™cia „polityka”;
2) charakteryzuje kulturÄ™ politycznÄ… wspóÅ‚czesnej Polski (normy, formy komunikacji, poziom partycypacji, natężenie konfliktów);
3) analizuje wybrane konflikty wartoÅ›ci i interesów ujawniajÄ…ce siÄ™ w debacie publicznej w Polsce;
4) opisuje przebieg debaty publicznej na wybrany temat, korzystajÄ…c z różnych źródeÅ‚ informacji; ocenia jakość argumentacji jej stron, formuÅ‚uje wÅ‚asne stanowisko;
5) charakteryzuje ideologie totalitarne (komunizm, nazizm), odwoÅ‚ujÄ…c siÄ™ do przykÅ‚adów historycznych;
6) charakteryzuje najważniejsze wspóÅ‚czesne doktryny polityczne (chrzeÅ›cijaÅ„ska demokracja, konserwatyzm, liberalizm, nacjonalizm, socjaldemokracja, socjalizm);
7) przeprowadza krytycznÄ… analizÄ™ programów i innych materiaÅ‚ów wyborczych partii politycznych, ze wzglÄ™du na zawartość merytorycznÄ… i formÄ™ przekazu.
17. Systemy partyjne. Uczeń:
1) charakteryzuje system monopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny;
2) porównuje funkcje partii politycznych w paÅ„stwach demokratycznych i niedemokratycznych;
3) przedstawia system partyjny wybranego przez siebie paÅ„stwa (do wyboru spoÅ›ród Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Stanów Zjednoczonych) na podstawie samodzielnie zebranych wiadomoÅ›ci;
4) opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej w powiązaniu z systemem dwupartyjnym i wielopartyjnym;
5) wyjaÅ›nia znaczenie progu wyborczego dla reprezentatywnoÅ›ci wyborów i tworzenia rzÄ…dzÄ…cej koalicji;
6) analizuje argumenty na rzecz ordynacji większościowej i proporcjonalnej.
18. Instytucja państwa. Uczeń:
1) wyjaśnia na przykładach relacje między narodem a państwem;
2) charakteryzuje zjawisko legitymizacji wÅ‚adzy, odnoszÄ…c teoriÄ™ Maxa Webera do historycznych i wspóÅ‚czesnych przykÅ‚adów;
3) opisuje najważniejsze teorie genezy państwa (Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju, marksistowska);
4) odróżnia suwerenność zewnÄ™trznÄ… od suwerennoÅ›ci wewnÄ™trznej.
19.Modele ustrojowe państw demokratycznych. Uczeń:
1) podaje cechy charakterystyczne różnych modeli ustrojowych paÅ„stw demokratycznych; wyjaÅ›nia, jaki model funkcjonuje w Polsce;
2) charakteryzuje krótko ustroje polityczne Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, WÅ‚och i Rosji, na podstawie samodzielnie zebranych informacji;
3) przedstawia zasady odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej; wskazuje, kto im podlega;
4) opisuje wspóÅ‚czesne modele stosunków miÄ™dzy wÅ‚adzÄ… Å›wieckÄ… a wÅ‚adzÄ… duchownÄ… (uprzywilejowanie gÅ‚ównego wyznania, paÅ„stwo ateistyczne, paÅ„stwo neutralne Å›wiatopoglÄ…dowo);
5) omawia przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczÄ…ce relacji paÅ„stwo -KoÅ›cióÅ‚; podaje najważniejsze postanowienia konkordatu.
20.Władza ustawodawcza w państwie demokratycznym. Uczeń:
1) wymienia i ilustruje przykładami funkcje władzy ustawodawczej;
2) zarysowuje gÅ‚ówne funkcje izby wyższej i niższej parlamentów w wybranych paÅ„stwach (w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Niemczech); podaje przykÅ‚ady paÅ„stw z parlamentem jednoizbowym;
3) ocenia zasadność immunitetu parlamentarnego; odróżnia jego formy (immunitet formalny, materialny);
4) wyjaśnia terminy: sesja plenarna, komisja parlamentarna, kworum, interpelacja, zapytanie poselskie;
5) przedstawia procedurÄ™ tworzenia prawa przez parlament;
6) opisuje mechanizm tworzenia koalicji rządowej; wyjaśnia rolę opozycji w pracy parlamentu.
21.Władza wykonawcza w państwie demokratycznym. Uczeń:
1) wyjaÅ›nia, jakÄ… rolÄ™ we wspóÅ‚czesnych paÅ„stwach może peÅ‚nić gÅ‚owa paÅ„stwa; podaje przykÅ‚ady urzÄ™dujÄ…cych gÅ‚ów paÅ„stw (monarchów i prezydentów);
2) charakteryzuje kompetencje rządu w państwie demokratycznym i relacje między rządem a głową państwa.