KONSPEKT LEKCJI HISTORII W KLASIE DRUGIEJ LICEUM PROFILOWANEGO I TECHNIKUM
„KSZTAŁTOWANIE SIĘ PAŃSTWA ABSOLUTNEGO WE FRANCJI”
I. DZIAŁ PROGRAMOWY: WIEK XVII
II.TEMAT GŁÓWNY LEKCJI: KSZTAŁTOWANIE SIĘ PAŃSTWA ABSOLUTNEGO WE FRANCJI.
Zagadnienia szczegółowe lekcji:
- Pojęcie monarchii absolutnej.
- Rządy Henryka IV Burbona (1589 – 1610).
- Ludwik XIII i kardynał Richelieu.
- Rządy Ludwika XIV.
- Kolbertyzm i merkantylizm.
III. ZAŁOŻENIA METODYCZNE
Tematyka lekcji dotyczy podręcznika: Historia 2. Czasy nowożytne. Zakres podstawowy, dział: Wiek XVII. Podręcznik autorstwa: Bogumiły Burda, Bohdana Halczaka, Romana Macieja Józefinka, Anny Roszak, Małgorzaty Szymczak, wydany przez Wydawnictwo Operon.
- CELE LEKCJI W UJĘCIU OPERACYJNYM:
A) Kształcenia
W zakresie wiadomości:
- uczeń nazywa i opisuje podstawowe cechy monarchii absolutnej;
- wskazuje przykłady poznanych wcześniej państw, w których funkcjonował podobny ustrój, choć pod różnymi nazwami (Np. monarchia despotyczna w starożytnym Egipcie, dominat w starożytnym cesarstwie rzymskim);
- wskazuje podobieństwa pomiędzy starożytną monarchią despotyczną a monarchią absolutną Ludwika XIV;
- przedstawia proces kształtowania się monarchii absolutnej we Francji – od reform Henryka IV Burbona, poprzez rządy Ludwika XIII i Ludwika XIV;
- opisuje rolę i wkład kardynała Armanda Richelieu w utworzenie i ugruntowanie monarchii absolutnej we Francji;
- prezentuje strukturę władzy we Francji w czasach Ludwika XIV wskazując zalety i wady tej struktury oraz płynące z niej zagrożenia;
- opisuje funkcjonowanie systemu finansowego we Francji w czasach Ludwika XIV – obieg pieniądza, strukturę dochodów i wydatków państwa francuskiego oraz zasadę działania merkantylizmu;
- wymienia zwroty odnoszące się do panowania Ludwika XIV we Francji Np. „Państwo to ja”, ‘ Król – Słońce”, ‘ Siła króla zależy od jego bogactwa” i interpretuje je;
- definiuje pojęcia: monarchia absolutna, Stany Generalne, intendenci, Fronda, merkantylizm, centralizm, regencja (regent).
W zakresie umiejętności:
- uczeń umiejętnie wykorzystuje wiedzę zdobytą na lekcjach historii w klasach wcześniejszych wskazując formy ustrojowe zbliżone do monarchii absolutnej (monarchia despotyczna, dominat);
- doskonali umiejętność wykorzystywania wiedzy zaczerpniętej z różnych źródeł informacji historycznej, jej porządkowania i prezentacji (mapa, teksty źródłowe, foliogramy, materiały wizualne – reprodukcje, zdjęcia, ryciny);
- analizuje teksty źródłowe pod kątem postawionych przez nauczyciela pytań dokonując selekcji informacji;
- doskonali umiejętność samodzielnego korzystania z informacji;
- doskonali umiejętność czytania ze zrozumieniem;
- doskonali umiejętność przedstawiania zagadnień w formie graficznej;
- doskonali umiejętność łączenia posiadanych informacji w ciąg logiczny;
- doskonali umiejętność prezentowania swoich poszukiwań;
- doskonali umiejętność argumentowania i uzasadniania swego stanowiska;
- doskonali umiejętność rozpoznawania czołowych postaci historycznych i zabytków sztuki na reprodukcjach, rycinach i zdjęciach ( na przykładzie Ludwika XIV, kardynała Richelieu, pałacu królewskiego w Wersalu);
- twórczo i z odpowiedzialnością za wspólny efekt pracuje w grupie zadaniowej;
- prawidłowo stosuje poznane pojęcia, wyrażenia i zwroty.
B) Wychowania
- wskazuje mocne i słabe strony monarchii absolutnej;
- wykazuje postawę poszanowania dla idei tolerancji religijnej;
- wykazuje postawę poszanowania dziedzictwa kulturowego Europy;
2. METODY PRACY:
- rozmowa wprowadzająca;
- rozmowa nauczająca;
- praca z tekstem źródłowym;
- praca z materiałem wizualnym (reprodukcje, zdjęcia, ryciny);
- praca w grupach;
- mapa myślowa;
- praca z tekstem podręcznika pod kierunkiem nauczyciela;
- analiza foliogramów pod kierunkiem nauczyciela;
- elementy dyskusji;
- elementy „burzy mózgów”.
3. ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- podręcznik do historii w klasie drugiej wydawnictwa Operon;
- mapa ścienna „Europa w XVI wieku”;
- zeszyt ćwiczeń do klasy drugiej wydawnictwa Operon;
- teksty źródłowe – krótkie fragmenty pracy Jeana Bodina „Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej” na temat władzy suwerennej króla ( kserokopie dla uczniów);
- dwa foliogramy (wydane przez Wydawnictwo Operon jako obudowa dydaktyczna podręcznika do historii w klasie drugiej) pod tytułem:
1. Absolutyzm francuski w okresie panowania Ludwika XIV.
2. System finansowy Francji pod panowaniem Ludwika XIV.
- ilustracje i zdjęcia przedstawiające portrety króla Ludwika XIV oraz jego rezydencję w Wersalu;
- duże arkusze papieru i flamastry.
- materiały pomocnicze dla uczniów przygotowane przez nauczyciela.
- TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Po dokonaniu czynności wstępnych lekcji (powitanie klasy, sprawdzenie stanu obecności, przygotowanie pomocy dydaktycznych) nauczyciel przedstawia temat główny lekcji, zapisuje go na tablicy i krótko prezentuje treści i cele lekcji. Prosi uczniów o zapisanie w zeszytach pierwszego zagadnienia lekcji: Pojęcie monarchii absolutnej.
Następnie zadaje uczniom pytanie, jak rozumieją oni zwrot:”władza absolutna”, a chętni lub wskazani uczniowie prezentują swoje spostrzeżenia odwołując się do własnych skojarzeń albo posiadanej wiedzy. Nauczyciel zapyta uczniów, czy poznali do tej pory formy ustrojowe podobne do monarchii absolutnej. W trakcie tej rozmowy wprowadzającej do tematu powinno nastąpić przypomnienie dotychczas poznanych form władzy absolutnej funkcjonujących w monarchiach starożytnych, – np. monarchia despotyczna faraonów w Egipcie lub w państwie Hammurabiego w Babilonii, czy dominat w cesarstwie rzymskim. Uczniowie powinni zanotować je w zeszytach przedmiotowych. Czas pracy 4- 5 minut.
Część realizacyjna
Nauczyciel rozdaje uczniom kserowane fragmenty pracy Jeana Bodina „ Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej” krótko wyjaśniając, kim był autor i o czym traktuje jego dzieło ( patrz niżej materiał pomocniczy nr 1). Wydaje uczniom polecenie dokładnego przeczytania tekstów źródłowych, podkreślenia w tekście cech monarchii absolutnej, a następnie stworzenia prostej mapy myślowej na temat tej monarchii. W grupach 4-osobowych (po dwie sąsiadujące ze sobą ławki) dysponując dużymi arkuszami papieru i flamastrami uczniowie wyrysują mapę mentalną ujmując na niej poszczególne cechy monarchii absolutnej. Kolejne grupy przedstawią wyniki swej pracy, a nauczyciel w trakcie prezentacji dokona ewentualnych korekt i podsumowania. Uczniowie przerysują kompletną mapę mentalną do zeszytów przedmiotowych. Uczniowie spróbują też tutaj wskazać podobieństwa między ustrojami starożytnymi (monarchia despotyczna i dominat) a monarchią absolutną we Francji XVII wieku odpowiednio argumentując swe wypowiedzi. Czas pracy 8-10 minut.
W dalszej części lekcji nauczyciel poleci zanotować uczniom w zeszycie dwa kolejne zagadnienia: Rządy Henryka IV Burbona (1589 -1610) oraz Ludwik XIII i kardynał Richelieu. Rozdaje uczniom przygotowane wcześniej materiały pomocnicze w postaci tabelki, w której ujęte będą konkretne reformy przeprowadzone przez Henryka IV i Ludwika XIII, zmierzające do stworzenia monarchii absolutnej. (patrz niżej materiał pomocniczy nr 2). Zadaniem uczniów będzie po pierwsze wskazanie pozytywnych i negatywnych elementów tych reform i wpisanie ich do tabeli, a po drugie uzupełnienie w tabeli reform dokonanych przez króla Ludwika XIV. Ćwiczenie realizowane będzie metodą pracy z tekstem podręcznika pod kierunkiem nauczyciela. W trakcie pracy uczniowie wyjaśnią w oparciu o podręcznik terminy: „Stany Generalne”, „Fronda”, „intendenci”, „centralizm”, a nauczyciel uzupełni ewentualne braki. Czas pracy 10 minut.
Po uzupełnieniu tabeli uczniowie z pomocą nauczyciela wykonają zadania w zeszycie ćwiczeń – zadanie nr 6 i 7 na stronie 31 i 32 – czas pracy 5 minut (patrz materiał pomocniczy nr 3).
Zagadnienie czwarte: Rządy Ludwika XIV i piąte lekcji: Kolbertyzm i merkantylizm, które uczniowie zapiszą do zeszytu realizowane będzie metodą analizy dwu foliogramów. Na pierwszym foliogramie znajduje się obraz przedstawiający Ludwika XIV w otoczeniu najbliższych współpracowników i dworu oraz schemat organizacji władzy we Francji za panowania tego króla. W trakcie omawiania schematu nauczyciel przedstawi uczniom i poleci zanotować do zeszytu zwroty związane z osobą Ludwika XIV: „Państwo to ja”, oraz „Król – Słońce”. Uczniowie spróbują z pomocą nauczyciela wyjaśnić przenośny sens tych zwrotów. W trakcie realizacji tego zagadnienia uczniowie obejrzą również ilustracje przedstawiające portrety króla Ludwika XIV i jego rezydencję w Wersalu. Uczniowie będą odpowiadać na pytania nauczyciela na podstawie schematu. Czas pracy 6-8 minut. Przykłady pytań:
1.Jaką pozycję zajmuje król w tym systemie?
2.Dlaczego Stany Generalne nie były zwoływane po 1614 roku?
3.Czym zajmowały się – waszym zdaniem – poszczególne Rady?
4.Jak nazywali się główni urzędnicy w państwie Ludwika XIV?
5.Czym groziło dobieranie sobie niewłaściwych współpracowników przez króla?
6.Jakie zatem zasady obowiązywały urzędników królewskich?
7.Dlaczego monarchia absolutna Ludwika XIV nazywana jest „monarchią biurokratyczną”?
Drugi foliogram przedstawia strukturę wydatków i przychodów państwa absolutnego
Ludwika XIV. Uczniowie na jego podstawie odpowiedzą na dwa najistotniejsze pytania:
1.Jakie były główne wydatki państwa, a z czego pochodziły wpływy do budżetu?
2.Która warstwa społeczna była najbardziej obciążona powinnościami na rzecz państwa i dlaczego?
Na koniec nauczyciel zanalizuje istotę merkantylizmu francuskiego w czasach Ludwika XIV na podstawie części drugiej foliogramu oraz rozda uczniom kserokopie zawierające definicję i najistotniejsze cechy merkantylizmu (patrz niżej materiał pomocniczy nr 3). Czas pracy 5- 6 minut.
Część podsumowująca
Po krótkiej rekapitulacji materiału dotyczącego cech monarchii absolutnej nauczyciel poda uczniom tematy pracy domowej:
Praca domowa:
§ Zadanie nr 5 na stronie 31 w zeszycie ćwiczeń – metodą analizy SWOT uczniowie mają określić mocne i słabe strony monarchii absolutnej oraz szanse i zagrożenia płynące z funkcjonowania tego ustroju (patrz materiał pomocniczy nr 4).
§ Na podstawie podręcznika (również z pomocą encyklopedii czy słownika pojęć historycznych) wpisz do zeszytu definicję kolbertyzmu i podaj jego cechy.
§ Wypisz do zeszytu reformy gospodarcze i społeczne, które przeprowadził Colbert.
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1:
„Cztery przymioty są istotne dla władzy królewskiej: jest ona świętą, ojcowską, absolutną i zgodną z rozumem.[…] Wszelka władza pochodzi od Boga […] Monarchowie działają, przeto jako sługi Boga i jego zastępcy na ziemi […] z tego wynika, że osoba króla jest świętą, a kto się na nią porwie, dopuszcza się zbrodni.[…] Ten, kto znieważa swego suwerennego króla, znieważa Boga, którego jest on obrazem na ziemi. Król powinien być nietykalny, będąc wyświęcony i zesłany od Boga. Monarcha nie potrzebuje przed nikim zdawać sprawy ze swych rozporządzeń. Władza jego musi być tak wielką, by nikt nie mógł się spod niej usunąć.[…] Nad wyrok monarchy nie masz wyroku wyższego. Monarchy należy przeto słuchać jak sprawiedliwości samej. Rozkazy prawomocne może tylko monarcha wydawać. Nie ma władzy niezależnej od niego, nie ma zebrania bez jego przewodnictwa. Król jest na mocy swej władzy ojcem narodu.[…] Ma największy interes w utrzymaniu i wielkości samego państwa.”
(Jean Bodin „Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej”)
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2:
| WŁADCA -DATY PANOWANIA | PRZEPROWADZONE REFORMY | ELEMENTY POZYTYWNE | ELEMENTY NEGATYWNE |
|
HENRYK IV BURBON (1589-1610) | -w 1598 roku ogłosił edykt nantejski dając swobody polityczne i religijne hugenotom; -wprowadził tolerancję religijną; -rozbudował administrację państwową i osobiście ją kontrolował; -powołał urząd intendenta, czyli kontrolera innych lokalnych urzędników; -stworzył silną, stałą, nowoczesną armię; -rozwijał gospodarkę tworząc manufaktury; -skrupulatnie ściągał podatki, z których rozwijano armię.
|
|
|
|
LUDWIK XIII (1610-1643)
ARMAND RICHELIEU (PIERWSZY MINISTER W LATACH 1624-1642) |
-przestał zwoływać Stany Generalne (francuski parlament); -ograniczył uprawnienia feudałów zakazując im prowadzenia prywatnych wojen; -zwiększył liczbę kolonii francuskich, co spowodowało rozwój gospodarczy i napływ wielu nowych towarów; -rozszerzył uprawnienia intendentów; -jeszcze silniej scentralizował państwo - wszystko podlegało królowi.
|
|
|
|
LUDWIK XIV (1642-1715) |
|
|
|
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3:
MERKANTYLIZM- (łac. mercari – handlować) doktryna ekonomiczna, według której podstawową miarą bogactwa i siły gospodarczej narodu jest ilość posiadanego kruszcu, uzyskiwanego przede wszystkim z handlu z zagranicą, zwłaszcza z eksportu towarów przemysłowych i rolnych, przy ograniczeniu ich importu, na przykład przez wysokie bariery celne. Celem w gospodarce było zatem osiągnięcie dodatniego bilansu handlowego w wyniku wzrostu sił wytwórczych, poprzez rozwój przemysłu, handlu, rolnictwa i działania na rzecz wzrostu liczby ludności Jako kierunek myśli ekonomicznej i polityki ekonomicznej dominował w Europie Zachodniej w wiekach XVI i XVII.
Mechanizm merkantylizmu francuskiego:
- Sprowadzanie surowców z kolonii ( działania na rzecz zwiększenia liczby kolonii);
- Radykalne ograniczanie importu gotowych produktów z innych krajów europejskich poprzez stosowanie wysokich ceł przywozowych;
- Radykalne ograniczanie eksportu surowców z Francji poprzez stosowanie wysokich ceł wywozowych;
- Działania na rzecz wspierania rodzimego przemysłu (popieranie tworzenia manufaktur, w tym pomoc kredytowa dla przedsiębiorców),
- Działania na rzecz rozwoju floty handlowej.
MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4: (PRACA DOMOWA)
| MOCNE STRONY MONARCHII ABSOLUTNEJ | SZANSE MONARCHII ABSOLUTNEJ |
|
|
| SŁABE STRONY MONARCHII ABSOLUTNEJ | ZAGROŻENIA MONARCHII ABSOLUTNEJ |
|
|