WSPOMNIENIE O ŚWIĘTYM MIKOŁAJU
W okresie adwentowej powagi, ciszy i skupienia dzień 6 grudnia poświęcony św. Mikołajowi wyróżnia się zdecydowanie. Towarzyszy mu bowiem nastrój radości, wesołości i zadowolenia, szczególnie wśród najmłodszego pokolenia. Z tego względu należy go traktować jako adwentowy symptom zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia, które, chociaż przypadają w zimie, uznawane są za najcieplejsze i najradośniejsze święta w roku, bo wszyscy radujemy się z przyjścia Jezusa na Ziemię.
Obecnie święto św. Mikołaja kojarzy się właśnie z powszechnym, tak w mieście, jak i na wsi, zwyczajem wzajemnego obdarowywania się różnymi podarunkami. Dzieci przeżywają tego dnia szczególne chwile. Zgodnie z propagowaną legendą wierzą, że wspaniały starzec w szkarłatnym płaszczu nosi od wieków ogromny wór pełen najprzeróżniejszych prezentów. Obyczaj rozdawania prezentów dzieciom w imieniu św. Mikołaja jest w Polsce stary i liczy już sobie kilka wieków. „Na świętego Mikołaja czeka dzieci cała zgraja”- mówi staropolskie przysłowie.
Jaki jest rodowód tego zwyczaju? Dlaczego myśląc o św. Mikołaju mamy przed oczami widok dobrotliwego starca rozdającego podarki? Odpowiedz na te pytania znajdujemy w źródłach hagiograficznych, czyli żywotach świętego. Święty Mikołaj należy do najbardziej znanych świętych z okresu wczesnego chrześcijaństwa. Żył w IV wieku naszej ery i był biskupem Myry (Miry) położonej na terenie Azji Mniejszej (obecnie terytorium Turcji). Jako biskup, a zatem zwierzchnik gminy chrześcijańskiej zajmował się nauczaniem, udzielał chrztu, odprawiał nabożeństwa. Szczególną opieką otaczał ludzi biednych, samotnych i opuszczonych, wdowy i sieroty. Zasłynął jako cudotwórca, ratując żeglarzy i miasto od głodu. Odwagą i sprawiedliwością wykazał się ratując od śmierci niesłusznie skazanych urzędników cesarskich. Żywot św. Mikołaja opisuje, iż bardzo znany był w okolicy z tego, że ubogie dziewczęta hojnie obdarowywał pieniędzmi na posag. Stąd zapewne wziął się zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami.
Kiedy Myrę opanowali mahometanie, kupcy włoscy wykradli jego relikwie i w roku 1087 przywieźli do Bari w południowych Włoszech. Bazylika w Bari pod wezwaniem jego imienia uchodzi do dziś za najważniejsze i szczególne miejsce jego kultu. Po kanonizacji szybko uznano św. Mikołaja za patrona dzieci. Skądinąd wiadomo, że patronuje również jeńcom, kupcom, żeglarzom, marynarzom, a nawet właścicielom lombardów, choć niewielu już o tym pamięta. Jego atrybutami są m.in.: anioł z mitrą, chleb, trzy złote kule na księdze, trzy jabłka, trzy sakiewki, troje dzieci lub młodzieńców w cebrzyku, kotwica, okręt, worek prezentów i pastorał – symbol władzy biskupiej.
W Polsce, jak wynika z tradycji, uznawany bywał głownie za patrona pasterzy i hodowców zwierząt. Dawniej na polskich wsiach popularne było powiedzenie: „Na Mikołaja strzeż bydła i koni”. Często w niektórych regionach kraju uchodził też św. Mikołaj za patrona wilków i drapieżnych zwierząt. W dawnych czasach na wsiach Polski środkowej i południowej, od Mazowsza po Tatry, składano na jego ołtarzach dary w dniu 6 grudnia. W samych zaś Karpatach zdarzało się, że zapraszano go na wieczerzę wigilijną.
Kult św. Mikołaja najszybciej i najwcześniej, bo już w VI wieku, rozpowszechnił się na Wschodzie. Najpierw słowiańska Ruś, a potem jej spadkobierczyni – Rosja - obrały go za swego świętego patrona. W Kościele prawosławnym tytułowany jest mianem św. Mikołaja Cudotwórcy. W Polsce zaś najwcześniej oddawano mu cześć w dobie pierwszych Piastów (X/XI wiek). Najstarszy kościół jego imienia, wzniesiony w pierwszej połowie XII wieku, najprawdopodobniej z fundacji księcia Kazimiera Sprawiedliwego, zachował się w Żarnowie (obecnie na terenie województwa łódzkiego, powiat opoczyński). Święty Mikołaj jest na ziemiach polskich jednym z najbardziej popularnych patronów kościołów. Największy jego kult przez stulecia widoczny jest jednak na wschodnich terenach Polski (ziemia przemyska), gdzie aż do końca XIX wieku erygowano najwięcej kościołów pod jego wezwaniem.
Działalność dobroczynna, do której św. Mikołaj przywiązywał tak wielką wagę, stanowi do dziś jedną z głównych cech chrześcijaństwa. W obecnych, trudnych czasach, dookoła nas jest wielu ludzi ubogich, chorych i samotnych , którzy chętnie przyjęliby nasze materialne i duchowe wsparcie. Warto o tym pamiętać w dniu ich patrona św. Mikołaja biskupa.
Artykuł opublikowany w gazecie parafialnej „Fara” – miesięczniku Parafii Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej w Jaśle , nr 12(3) 2003, w grudniu 2003 roku.