O sobie

Wykształcenie

Funkcje w szkole

Sukcesy zawodowe

Artykuły

Publikacje

Z dziejów Radomia

Zajęcia dodatkowe

Współpraca

Scenariusze

PSO

Ankiety ewaluacyjne

Sprawdziany historia

Testy diagnostyczne

Historia

Programy nauczania

Nowa podstawa prog.

Pomoce na lekcję

Przypadki edukacyjne

Zauroczenia

Choroby naszych przodków

Oczami belfra

Złote myśli

Humor z zeszytów

Uczniowskie lapsusy

Moja galeria

Kontakt

Napisz do mnie

I A II WOJNA ŚWIATOWA –

PRÓBA ANALIZY PORÓWNAWCZEJ cz.I

Poniżej prezentuję materiały przygotowane na lekcje historii w klasach trzecich liceum i technikum.

Pierwsza i druga wojna światowa to dwa totalne, nowoczesne konflikty zbrojne XX wieku. Dużo między nimi podobieństw, ale druga wojna światowa – w czym wszyscy jesteśmy zgodni – była rozszerzeniem skali I wojny z lat 1914 – 1918.

Rozszerzenie to dotyczyło następujących obszarów:

· Ilości i jakości działań wojennych ( rodzaje stosowanej broni i technika wojenna)

I wojna światowa była jeszcze zderzeniem XX-wiecznej techniki z XIX-wieczną strategią i taktyką. W czasie tej wojny po raz pierwszy w historii zastosowano broń chemiczną, samoloty, okręty podwodne, czołgi. W ciągu wojny fabryki przemysłu zbrojeniowego wyprodukowały ogromne ilości broni i amunicji. Siedem głównych państw (Niemcy, Austro - Węgry, Francja, Wielka Brytania, USA, Rosja i Włochy) wyprodukowało przez całą wojnę w sumie: 27,6 mln karabinów, 1,076 mln karabinów maszynowych, 151,7 tys. dział, 18,1 tys. moździerzy, 340 tys. samochodów, 181,9 tys. samolotów, 9,2 tys. czołgów, 1051 mln pocisków artyleryjskich i 47,7 mld nabojów karabinowych. Ponadto sama tylko Wielka Brytania wyprodukowała 784 tys. ton materiałów wybuchowych. Technika prowadzenia II wojny światowej stała się o wiele bardziej nowocześniejsza wskutek powszechnego i masowego zastosowania lotnictwa bojowego, okrętów podwodnych, wojsk pancernych a także najnowszych broni masowego rażenia. W czasie II wojny światowej przemysł państw biorących udział w wojnie wyprodukował aż 330 tys. czołgów i ponad 600 tys. samolotów.

· Większego zasięgu terytorium na którym prowadzono działania wojenne, a co za tym idzie o wiele większej ilości zmobilizowanych do wojny żołnierzy.

W pierwszej wojnie światowej udział wzięły aż 33 państwa, ale obszar działań wojennych w latach 1939-45 zwiększył się kilkukrotnie i jest dotychczas największym w dziejach konfliktów zbrojnych. Ogółem w II wojnie światowej wzięło udział 61 państw i 3/4 mieszkańców kuli ziemskiej. Zmobilizowano ponad 110 mln żołnierzy (m.in. w okresie największej mobilizacji armia ZSRR liczyła 12,5 mln, USA 12,3 mln, III Rzeszy 10,2 mln, Japonii 10,2 mln, Wielkiej Brytanii 5,1 mln, Francji 5 mln, Chin 5 mln, Włoch 3,7 mln).

· Wielokrotnie większych wydatków na prowadzenie wojny.

W 1920 roku oszacowano, że wydatki bezpośrednie na wojnę wyniosły 186 mld USD, zaś z kolei na prowadzenie II wojny światowej osiągnęły zawrotną sumę 1,166 biliona dolarów, liczonych według ówczesnej siły nabywczej (m.in. USA wydały 387 mld, III Rzesza 272 mld, ZSRR 192 mld, Wielka Brytania 120 mld, Włochy 94 mld, Japonia 56 mld).

· Większej terytorialnie i ilościowo skali stosowania doktryny wojny błyskawicznej (Blitzkrieg), głównie przez Niemców;

Blitzkrieg (niem. wojna błyskawiczna) – termin oznaczający błyskawiczne uderzenie wojskowymi siłami zbrojnymi (powietrznymi, morskimi i lądowymi) na dany kraj. Najważniejszym elementem wojny błyskawicznej jest wykorzystanie momentu zaskoczenia poprzez napad w skali strategicznej oraz dążenie do maksymalnego zmasowania głównych sił w kierunku pierwszego uderzenia. Nieprzyjaciel powinien zostać obustronnie oskrzydlony przez siły pancerne, a jego główne siły okrążone i zniszczone przez piechotę i artylerię w początkowym okresie wojny. Twórcą Blitzkriegu był Alfred von Schlieffen. Na początku I wojny światowej, tzw. plan Schlieffena zakładał pokonanie Francji w ciągu 6. tygodni, dzięki czemu możliwe miało być przerzucenie wszystkich sił na front wschodni, przeciwko Rosji. Teoretyczne podstawy Blitzkriegu z użyciem czołgów zostały opracowane i po raz pierwszy zaprezentowane przez Heinza Guderiana w jego książce pt. Achtung - Panzer! wydanej w 1937 roku.

Wyróżniającym elementem Blitzkriegu było to, że dywizje czołgów po wygraniu pierwszych bitew nie zatrzymywały się w celu umocnienia przyczółków na nowej linii frontu, ale parły wciąż do przodu ścigając pokonane wojsko i wdzierając się w głąb terytorium atakowanego kraju, przy wsparciu zmasowanych sił powietrznych.

Zgodnie z teorią Guderiana o powodzeniu wojny błyskawicznej decyduje zmasowane użycie dywizji pancernych i piechoty zmotoryzowanej na głównych kierunkach uderzenia. Owe uderzeniowe kliny pancerne winny być wspierane przez lotnictwo we wszystkich sytuacjach bojowych. Zadaniem lotnictwa, głównie nurkującego, jest też prowadzenie rozpoznania w taktycznej i operacyjnej głębi, zapobieganie podejściu nieprzyjacielskich odwodów, ubezpieczanie wojska z powietrza i zapewnianie im zaopatrzenia.

Blitzkrieg z powodzeniem realizowali Niemcy w okresie od kwietnia 1940 do czerwca 1941 roku. Najlepszymi przykładami użycia taktyki "wojny błyskawicznej" są kampanie niemieckie we Francji, bo kraj ten został pokonany dzięki tej taktyce zaledwie w kilka tygodni. W 1941 roku po rozpoczęciu "Planu Barbarossa" wojna błyskawiczna napotkała po raz pierwszy na poważny opór, kiedy Niemcom nie udało się zdobyć Moskwy, Stalingradu, a blokada Leningradu trwała bardzo długo.

· O wiele straszniejszego losu ludności cywilnej.

O ile w I wojnie światowej ludność cywilna była angażowana najczęściej w gospodarkę wojenną, o tyle w II wojnie światowej została bezpośrednio włączona w działania wojenne. Odbywały się bezpośrednie ataki na ludność cywilną, miały miejsce zbrodnie wojenne i ludobójstwa, terror, deportacje, pacyfikacje miast i wsi, funkcjonowały więzienia, obozy pracy, koncentracyjne i zagłady, ludność wysyłano na roboty przymusowe do III Rzeszy. Straty wśród ludności cywilnej w latach 1939-1945 wyniosły łącznie prawie 47,5 mln ludzi (w tym blisko 6 mln Żydów zamordowanych w Holokauście)

· Większej ilościowo i jakościowo rabunkowej eksploatacji gospodarczej podbitych przez Niemców ziem.

Polityka gospodarcza na zajętych terenach zależała od stopnia ich podporządkowania Niemcom. Na ziemiach włączonych do Rzeszy podjęto działania zmierzające do szybkiego zintegrowania gospodarczego poprzez przejmowanie zakładów przemysłowych i majątków ziemskich w ręce niemieckie. Na terenach okupowanych wystąpiło dążenie do maksymalnego zużytkowania miejscowego rolnictwa dla celów strategicznych. Jednak w okupowanych krajach Europy Zachodniej nie ingerowano w stosunki własności oraz ustawodawstwo socjalne (np. Belgia, Dania, Holandia). W okupowanych krajach Europy Wschodniej eksploatacja gospodarcza miała charakter rabunkowy i była połączona z grabieżą mienia, nie respektowaniem praw ludności i przymusem pracy (np. Polska, Związek Radziecki). Niemcy podporządkowali przemysł i rolnictwo na okupowanych terenach ekonomice wojennej i dlatego przejęli oni całkowitą kontrolę nad życiem gospodarczym traktując okupowane ziemie niczym kolonie służące do dostarczania surowców i taniej siły roboczej. W czasie całej wojny – według Karola Grunberga – zburzono lub zdementowano urządzenia w 32 tys. Przedsiębiorstw przemysłowych.

· Większego wpływu systemów ideologicznych na wybuch i przebieg wojny – ideologii nacjonalistycznej ( faszyzm, narodowy socjalizm).

Nacjonalizm niemiecki doprowadził do wybuchu obu wojen, ale w trakcie II wojny światowej jego skutki były o wiele boleśniejsze - przyczynił się do planowej i zorganizowanej eksterminacji innych narodowości (Żydzi, Cyganie) zmierzającej najpierw do wyeliminowania ich z życia społecznego, politycznego i gospodarczego w wyrafinowany i okrutny sposób, a następnie do całkowitej zagłady.

· Większych strat ludnościowych i materialnych w czasie wojny.

W trakcie I wojny światowej poległo i zmarło 8,5 mln żołnierzy, rannych zostało ponad 21 mln żołnierzy, a liczbę jeńców i zaginionych ocenia się na 7,7 mln. Wśród wszystkich zmobilizowanych do walki straty wyniosły aż 57,6%. W latach 1939-45 liczbę zabitych żołnierzy szacuje się aż na ponad 25 mln, czyli niemal trzykrotnie więcej niż w I wojnie światowej, a liczbę rannych na 35 mln. Straty materialne II wojny światowej są trudne do wyobrażenia. Tylko w Europie wyniosły ona 260 mld dolarów (w tym Związek Radziecki - 128 mld, a Polska-50 mld, co dawało 38% jej majątku narodowego).