Kobieta w Biblii
Biblia, jako jeden z najstarszych istniejących dokumentów ludzkiej wiary, od wieków była i pozostaje nadal przede wszystkim świadectwem podkreślającym obecność Boga w świecie i w dziejach ludzkości. Opis wierzeń biblijnej Ziemi Izraela (Stary Testament) i działalności Jezusa Chrystusa (Nowy Testament) nie mógłby jednak powstać bez zawarcia w nim realiów historycznych, geograficznych oraz społecznych właściwych tamtym czasom. W ten sposób Biblia stała się dla czytelników i badaczy świetnym źródłem historycznym dla poznania nie tylko religii i dziejów Narodu Pierwszego Przymierza, ale też jego kultury, moralności i obyczajowości. W dziejach cywilizacji Biblia ma zatem również aspekt kulturowy, bo nie ma innej księgi czy tradycji, która wywarłaby porównywalny z nią wpływ na kształt ludzkości. Jako ponadczasowe arcydzieło literackie i duchowe Biblia mieści w sobie niezliczoną ilość wzorców osobowych, których uniwersalizm powoduje, że są aktualne aż po czasy współczesne.
Biblia to nie tylko księga religijna, ale też świetne źródło do poznania życia biblijnych ludzi, to opowieść o początkach i rozwoju życia człowieka, o funkcjonowaniu biblijnych rodzin.
· Miejsce człowieka w Biblii
„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” (cyt. Biblia Tysiąclecia – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. V, wyd. Pallottinum 2009, Księga Rodzaju 1, 27). Biblijna Księga Rodzaju głosi, że wszechświat jest dziełem Boga, a punktem kulminacyjnym procesu jego stwarzania było powołanie do życia człowieka, który został wyposażony w Bożego ducha. Człowieka – mężczyznę i kobietę - obdarzył Bóg wolą i rozumem oraz dał mu zdolność panowania nad ziemią i korzystania z wszystkich jej dóbr.
Adam i Ewa zgrzeszyli nieposłuszeństwem wobec swego Stwórcy (zjedli zakazany owoc ulegając natrętnym pokusom węża – patrz ryc.) i od tej pory życie ludzkie naznaczone jest trudem i cierpieniem, a u jego kresu następuje śmierć. Niedoskonali, bo ulegający pokusom ludzie, symbolizują w Biblii wiele aspektów ludzkiej natury – są w biblijnych opowiadaniach bohaterami i mędrcami, ale także zbrodniarzami i głupcami. Uczestniczą w odwiecznej walce dobra ze złem, wiary z odstępstwem, odwagi z moralnym tchórzostwem. Biblia daje nam mnóstwo obrazów i wzorców kobiet i mężczyzn nie zawsze jednak całkowicie pozytywnych.
· Biblijne wzorce i role kobiety
1. Małżonka. Kobieta w Biblii to oś, wokół której obraca się życie rodzinne, społeczne, ekonomiczne i religijne starożytnego Izraela. Na co dzień zajmuje się domem, który pochłania ją bez reszty i który bez jej krzątaniny nie mógłby w ogóle istnieć. Zwykle delikatna, ale mimo to ma silną konstrukcję psychiczną. Zawsze miłująca, wierna i oddana swojemu mężowi, jest dyskretna i milcząca, skłonna do ugody, aby zapobiec kłótniom. Jest prawdziwą opiekunką i strażniczką domowego ogniska. Biblia nader sporo pokazuje takich właśnie cnotliwych, idealnych żon – m.in. Sara, żona Abrahama; Rachela, żona Jakuba; Anna – żona Elkany; Rebeka, żona Izaaka (patrz tab.1.1). Zwykle miały one duży wpływ na posunięcia swoich mężów. Najdoskonalszym przykładem biblijnej małżonki jest bez wątpienia Maria, matka Jezusa – oddana i posłuszna swemu mężowi Józefowi. Jakże wiele mężatek czy wdów znajdowało się w otoczeniu Jezusa – w świetle relacji ewangelicznych były one przedmiotem uzdrowień, świadkami cudów czy ostatnich chwil życia Jezusa, a także pierwszymi świadkami Jego zmartwychwstania. Spotkać je można wśród petentów Jezusa, przy składaniu jałmużny, czy udzielaniu przez Jezusa przebaczenia. Zawsze są pracowite, gościnne, miłosierne, pełne podziwu dla jego wiedzy i zdolności. Jezus często brał w obronę biedne wdowy, kobiety porzucone i oddalone przez swoich mężów.
Biogramy- notki o postaciach:
Sara – biblijna „matka ludów”. Żona Abrahama, matka Izaaka, Długo bezpłodna, w końcu w wieku 90 lat wydała na świat syna. Zmarła w wieku 127 lat.
Rachela – biblijna żona patriarchy Jakuba. Matka dwóch pokoleń Izraela wywodzonych od jej synów: Józefa i Beniamina. Zmarła przy porodzie najmłodszego syna – Beniamina. W uchodzi za patronkę kobiet modlących się o płodność i szczęśliwe rozwiązanie.
Rebeka – żona Izaaka, patriarchy biblijnego, syna Abrahama. Matka bliźniaków - Ezawa i Jakuba. Długo bezpłodna powiła ich w późnym wieku.
2. Matka. W całym ówczesnym świecie biblijnym rola kobiety w zasadzie ograniczała się do prokreacji i troski o dom. Bez wątpienia macierzyństwo kobietę nobilitowało gdyż, w świetle istniejących wobec kobiet nierówności społecznych i prawnych, to właśnie dzieci były tymi osobami, które winny okazywać matce bezwzględne posłuszeństwo i szacunek, a na starość zapewnić opiekę i bezpieczeństwo. W prawie biblijnym nieposłuszny wobec matki syn mógł zostać nawet ukamienowany. Niemal jak ciążącą na kobiecie klątwę traktowano jej bezpłodność. Kobieta bezpłodna budziła w otoczeniu litość, a czasem nawet wzgardę, dlatego zawsze była głęboko nieszczęśliwa i skazana na nieustanną rozpacz i cierpienie. Pozostawało jej jedynie błagać Boga, by zdjął z niej hańbiące piętno.
Jako matka kobieta biblijna jest wzorową nauczycielką dla swoich dzieci. Uczyła córki jak dbać o dom, jak żywic rodzinę i wychowywać dzieci. Pełnienie roli matki jawi się na kartach Biblii jako ucieleśnienie całości pierwiastka kobiecego i jest traktowane jako pełnia kobiecości. Maryja – ideał biblijnej matki i miłości macierzyńskiej - towarzyszyła Jezusowi w Jego wychowaniu i dorastaniu, a także cierpiała razem z Nim, kiedy umierał na krzyżu (por. ryc. 1.1 i 1.4 na których ukazana jest jako zatroskana o dom żona oraz troskliwa matka czuwająca nad bezpieczeństwem Jezusa w drodze do Egiptu).
*Czy wiesz , że... Bezpłodna przez długie lata była biblijna Sara, żona Abrahama, która wydała na świat Izaaka w wieku 90 lat, czy jej synowa Rebeka, żona tegoż Izaaka opłakująca swą bezdzietność przez 20 lat, nim urodziła bliźniaki – Ezawa i Jakuba. W następnym pokoleniu żona Jakuba – Rachela przez długie lata oczekiwała na dziecko nim urodziła Józefa. Z kolei Anna, żona Elkany, z powodu swej bezdzietności wyrzekała się nawet jedzenia, niemniej i ona powiła w końcu syna Samuela.
3.Polityk i władca. Kobietę w Biblii często widać za kulisami życia politycznego. Czasem dzięki subtelnym posunięciom i zręcznym intrygom odgrywa tam rolę decydującą. W życiu społecznym i politycznym starotestamentowego Izraela zaskakująco dużo kobiet miało swój znaczny udział. Wystarczy przypomnieć takie imiona jak Sara, Hagar, Miriam, Jael, Rachela, Debora, Dalila, Rut, Batszeba, Chulda, Estera, Judyta. Albo występują oficjalnie jako prorokinie, np. siostra Mojżesza - Miriam, Debora czy Chulda, albo jako sprawujące władzę królowe: Batszeba, Izebel, Atalia.
Biogramy – notki o postaciach:
Miriam – postać biblijna. Prorokini. Imię bardzo popularne wśród starożytnych Izraelitów. Siostra Mojżesza i Aarona. Była trędowata, ale Bóg uzdrowił ją po gorących prośbach i modlitwach Mojżesza.
Debora - żyła ok. 1200 p.n.e. Postać ze Starego Testamentu. Izraelska prorokini, a zarazem jedyna kobieta - sędzia w Izraelu. Zwycięstwo Izraelitów nad Kananejczykami, dowodzonymi przez Siserę – dowódcę armii kananejskiego króla Jabina, w pobliżu góry Tabor, przy potoku Kiszon, było dziełem Debory, która przygotowała bitwę i dzięki jej wstawiennictwu zakończyła się ona sukcesem.
Chulda - postać biblijna ze Starego Testamentu. Prorokini, która żyła za panowania króla Judy - Jozjasza - wielkiego reformatora prawa religijnego i odnowiciela Świątyni Jerozolimskiej panującego w VII w. p.n.e.
Jael – kobieta z plemienia Kenitów, żona Chebera. Kiedy po przegranej bitwie z Izraelitami – Sisera - dowódca armii Kananejczyków - uciekł i ukrył się w jej namiocie, korzystając ze sposobności gdy zasnął, Jael zabiła go, przebijając jego skroń palikiem od namiotu.
Rut - postać biblijna rodem z Moabu, która poślubiła Izraelitę - jednego z dwóch synów Noemi, w czasach gdy rodzina Noemi opuściła Betlejem i uciekając przed głodem zawędrowała do Moabu. Kiedy mąż i synowie Noemi umarli, Noemi zdecydowała się wrócić do Betlejem, ponieważ kochała swoją teściową. Wolała poświęcić się opiece nad owdowiałą teściową niż wracać do rodzinnego Moabu. Aby zapewnić sobie wyżywienie, Rut zbierała kłosy jęczmienne na polu należącym do Booza - bogatego krewnego Noemi, za którego później wyszła za mąż. Ich syn Obed był dziadkiem króla Izraela – Dawida.
Batszeba - (zwana też Betsabe) żyjąca w X w. p.n.e. postać biblijna . Jedna z żon Dawida - króla starożytnego Izraela. Jak przekazuje Biblia jej pierwszym mężem był Uriasz Hetyta. Gdy zaszła w ciążę z Dawidem, król doprowadził do śmierci Uriasza, a następnie poślubił Batszebę. Urodziła Dawidowi czterech synów, w tym m.in. jego następcę Salomona.
Izebel – żyjąca w IX wiek p.n.e. Postać biblijna ze Starego Testamentu. Była królewną tyryjską - córką Ethbaala I, króla Sydonu. Żona Achaba - króla Izraela. Izebel czciła kananejskich bogów pogody i płodności: Baala i Aszerę i za jej namową mąż i zmuszeni przez niego podwładni przyjęli jej religię. Izebel kazała zabić proroków Boga i w ich miejsce wprowadzić 450 proroków Baala na swych dworskich doradców. Ocalał tylko Eliasz i później pokonał proroków Baala na górze Karmel. Wówczas Izebel zapragnęła śmierci Eliasza i prorok musiał się ukrywać w grocie na pustyni. Eliasz zapowiedział jej gwałtowną śmierć, a jakiś czas później zrzucono ją z piętra na ziemię i została pożarta przez psy.
Atalia - postać biblijna ze Starego Testamentu. Żyjąca w IX wiek p.n.e. córka króla Izraela – Achaba i Izebel. Królowa Judy w latach 842-837 p.n.e. Jedyna kobieta, która rządziła w Judzie. Okrutna i zła królowa podobnie jak jej matka. Doprowadziła do śmierci wszystkich dzieci królewskich z rodu Dawida, z wyjątkiem niemowlęcia Joasza. Była czcicielką Baala, podobnie jak jej matka , a do tego kultu namówiła również męża i syna. Kiedy Joasz miał siedem lat, doszło do zamachu stanu zorganizowanego przez kapłanów Boga Jahwe. Atalia została wówczas zabita, a Joasza ukoronowano na władcę Judy.
4.Żołnierz - obrońca ojczyzny. Kobieta w Biblii potrafi także walczyć w obronie ojczyzny, będąc absolutnie nieubłaganą dla wrogów jak Judyta. Ta bohaterka jednej z ksiąg Starego Testamentu, jako młoda i piękna wdowa zdecydowana obronić przed Asyryjczykami oblegane miasto Betulię, podstępnie zabiła asyryjskiego dowódcę Holofernesa odcinając mu głowę. Wywieszona o świcie na murach miasta głowa spowodowała niesamowity popłoch w wojsku asyryjskim, które uciekło w popłochu ułatwiając rozgromienie Asyryjczyków przez Izraelitów. Na obrazie Sandro Botticellego Judyta trzyma w ręku gałązkę oliwną symbolizującą pokój, jaki zapanuje w Izraelu po śmierci dowódcy Asyryjczyków. Judyta funkcjonuje do dziś jako wzorzec cnotliwej, walecznej wdowy działającej zgodnie z Boską wolą w obronie Izraela, a jej bohaterstwo wzbudza podziw i nie ustępuje zapewne osiągnięciom militarnym mężczyzn. Taki sam wymiar miały działania Jael – żony Chebera, która zabiła w trakcie snu dowódcę armii Kananejczyków (o imieniu Sisera) bezlitośnie nękającego od przeszło dwudziestu lat Izraelitów, czy królowej Esterze (por.tab.1.1.)
ROLA SPOŁECZNA KOBIET BIBLIJNYCH | POZYTYWNE WZORCE OSOBOWOŚCI | PRZYKŁADY |
| MAŁŻONKA
|
|
|
| MATKA |
|
|
| POLITYK I żOŁNIERZ |
|
|
WŁADCZYNI |
|
|
(Tab.1.1. Pozytywne wzorce kobiet biblijnych i ich przykłady, opr. własne)
Negatywny wzorzec kobiet w Biblii. Nie zawsze kobiety w Biblii ukazywane są w korzystnym pozytywnym świetle – zachowanie wielu z nich zasługiwało na surową krytykę i karę. Dowodzą tego uwagi znajdujące się na przykład w Księdze Przysłów. Przykładem niech będzie Atalia - królewna izraelska, która jako jedyna kobieta jaka rządziła w Judzie, a była zła i okrutna do tego stopnia, że doprowadziła do śmierci niemal wszystkich dzieci królewskich z rodu Dawida (z wyjątkiem Joasza). Podobnie postępowała jej matka – Izebel jako królowa Izraela (patrz notki biograficzne i tab. 1.2.)
| ROLA SPOŁECZNA KOBIET BIBLIJNYCH | NEGATYWNE WZORCE OSOBOWOŚCI | PRZYKŁADY
|
| MAŁŻONKA |
|
|
| WŁADCZYNI |
|
|
(Tab.1.2. Negatywne wzorce kobiet biblijnych i ich przykłady, opr. własne)