37.Ochrona praw człowieka w Polsce. Uczeń:
1) przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wymienia środki i mechanizmy ich ochrony w Polsce;
2) rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo;
3) odnosi przedstawiane w mediach przypadki naruszenia praw lub wolności w Polsce do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
4) analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych;
5) przygotowuje opracowanie na temat naruszania i ochrony praw człowieka w wybranej dziedzinie.
38. Światowy i europejski system ochrony praw człowieka. Uczeń:
1) opisuje system ochrony praw czÅ‚owieka funkcjonujÄ…cy na mocy Powszechnej Deklaracji Praw CzÅ‚owieka oraz MiÄ™dzynarodowych Paktów Praw CzÅ‚owieka Narodów Zjednoczonych;
2) ocenia znaczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze dla systemu ochrony praw człowieka na świecie;
3) charakteryzuje systemy ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy oraz Unii Europejskiej;
4) wyjaśnia, jak działa i jakie sprawy rozpatruje Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu;
5) analizuje z punktu widzenia miÄ™dzynarodowych standardów praw czÅ‚owieka przypadki naruszania praw i wolnoÅ›ci w różnych paÅ„stwach;
6) pisze według wzoru skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu lub Komitetu Praw Człowieka w Genewie;
7) opisuje i ocenia działania wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka.
39. Polska polityka zagraniczna. Uczeń:
1) wyjaśnia, jakie znaczenie w polityce zagranicznej państwa odgrywa racja stanu i jak można ją zdefiniować;
2) charakteryzuje gÅ‚ówne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. i sposoby jej prowadzenia (na wybranych przykÅ‚adach);
3) wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkostwo w Unii Europejskiej;
4) przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej;
5) charakteryzuje relacje Polski z wybranymi państwami, na podstawie samodzielnie zebranych informacji.
40. Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym. Uczeń:
1) przedstawia podmioty oraz zasady prawa międzynarodowego (zasadę suwerenności, wzajemności, pacta sunt servanda);
2) charakteryzuje na przykÅ‚adach najczęściej stosowane metody rozwiÄ…zywania sporów miÄ™dzy paÅ„stwami;
3) wyjaÅ›nia przyczyny dysproporcji miÄ™dzy globalnÄ… PóÅ‚nocÄ… i globalnym PoÅ‚udniem oraz mechanizmy i dziaÅ‚ania, które jÄ… zmniejszajÄ… lub powiÄ™kszajÄ…;
4) przedstawia na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce, ekonomii, kulturze i ekologii;
5) wskazuje i wyjaÅ›nia przyczyny konfliktów zbrojnych we wspóÅ‚czesnym Å›wiecie;
6) rozważa możliwoÅ›ci prowadzenia akcji humanitarnych, wspóÅ‚pracy rozwojowej oraz interwencji pokojowych na obszarach dotkniÄ™tych konfliktami zbrojnymi, oceniajÄ…c ich skuteczność i aspekty moralne;
7) wymienia konflikty, którym towarzyszy terroryzm; wyjaÅ›nia ich przyczyny oraz motywy i sposoby dziaÅ‚ania terrorystów; opisuje i ocenia strategie zwalczania terroryzmu;
8) przedstawia inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw czÅ‚owieka (w tym dziaÅ‚ania laureatów Pokojowej Nagrody Nobla).
41.Globalizacja wspóÅ‚czesnego Å›wiata. UczeÅ„:
1) przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia);
2) ocenia rolÄ™ wybranych paÅ„stw oraz instytucji o zasiÄ™gu globalnym (organizacji, korporacji, mediów) w procesach globalizacyjnych;
3) rozważa racje ruchów ekologicznych i alterglobalistycznych oraz racje ich przeciwników, formuÅ‚ujÄ…c wÅ‚asne stanowisko w tej sprawie.
42. Systemy bezpieczeÅ„stwa i wspóÅ‚pracy. UczeÅ„:
1) charakteryzuje przemiany, jakie nastąpiły w Europie i na świecie po upadku komunizmu;
2) opisuje cele i metody dziaÅ‚ania ONZ oraz kompetencje jej organów (Zgromadzenie Ogólne, Rada BezpieczeÅ„stwa, Sekretarz Generalny, MiÄ™dzynarodowy TrybunaÅ‚ SprawiedliwoÅ›ci, Rada Gospodarcza i SpoÅ‚eczna);
3) charakteryzuje krótko dziaÅ‚anie nastÄ™pujÄ…cych organizacji: WHO (Åšwiatowa Organizacja Zdrowia), ILO (MiÄ™dzynarodowa Organizacja Pracy), FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa), IMF (MiÄ™dzynarodowy Fundusz Walutowy), IBRD (MiÄ™dzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju), WTO (Åšwiatowa Organizacja Handlu), OECD (Organizacja WspóÅ‚pracy Gospodarczej i Rozwoju), UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw OÅ›wiaty, Nauki i Kultury), UNIDO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju PrzemysÅ‚owego), IAEA (MiÄ™dzynarodowa Agencja Energii Atomowej), UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci), UNHCR (Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców);
4) wyjaśnia, jak powstało NATO, jakie są jego cele i organy; wymienia najważniejsze operacje wojskowe Sojuszu;
5) wymienia regionalne systemy bezpieczeÅ„stwa i wspóÅ‚pracy, ocenia ich znaczenie dla danego regionu i Å›wiata;
6) ocenia wpływ członkostwa w NATO na pozycję międzynarodową i poziom bezpieczeństwa Polski.
43. Integracja europejska. Uczeń:
1) omawia genezÄ™ i przebieg integracji europejskiej (cele, gÅ‚ówne dokumenty i instytucje, politycy, fazy integracji);
2) przedstawia sposoby podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych w Unii Europejskiej, odnosząc je do zasad pomocniczości i solidarności;
3) charakteryzuje sposób powoÅ‚ywania, dziaÅ‚ania i najważniejsze kompetencje instytucji Unii Europejskiej (Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Rada Europejska, TrybunaÅ‚ SprawiedliwoÅ›ci, Europejski TrybunaÅ‚ Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny);
4) wyjaÅ›nia, jak tworzone jest prawo unijne, oraz wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiÄ…zujÄ…cych w Unii Europejskiej;
5) przedstawia procedurÄ™ uchwalania budżetu unijnego oraz gÅ‚ówne dochody i wydatki budżetowe;
6) rozważa dylematy związane z dalszym rozszerzaniem i reformą Unii Europejskiej;
7) przedstawia cele, genezÄ™ i zasady dziaÅ‚ania Rady Europy; ocenia jej rolÄ™ we wspóÅ‚czesnej Europie;
8) opisuje genezÄ™, cele i sposób dziaÅ‚ania Organizacji BezpieczeÅ„stwa i WspóÅ‚pracy w Europie.
44. Europa wÅ›ród Å›wiatowych mocarstw. UczeÅ„:
1) wskazuje możliwości odgrywania przez Unię Europejską roli światowego mocarstwa;
2) rozróżnia typy Å‚adów Å›wiatowych (jedno-, dwu- i wielobiegunowy), odwoÅ‚ujÄ…c siÄ™ do historii XX i XXI w.;
3) wyjaÅ›nia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce miÄ™dzynarodowej;
4) przedstawia na przykładach znaczenie supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu światowego.
45. Polska w Unii Europejskiej. Uczeń:
1) wyjaÅ›nia, na czym polega swobodny przepÅ‚yw osób, kapitaÅ‚u, towarów i usÅ‚ug w Unii Europejskiej oraz jakie sÄ… zasady przekraczania granic przez polskich obywateli (w strefie Schengen i poza niÄ…);
2) opisuje prawa i obowiÄ…zki wynikajÄ…ce z posiadania obywatelstwa Unii
Europejskiej, w tym możliwość skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej;
3) ocenia skutki czÅ‚onkostwa Polski w Unii Europejskiej i perspektywy jej rozwoju w Unii Europejskiej, odwoÅ‚ujÄ…c siÄ™ do danych statystycznych, badaÅ„ opinii publicznej oraz informacji o wykorzystaniu Å›rodków unijnych w Polsce, regionie i gminie;
4) podaje ogólne zasady korzystania z funduszy unijnych przez obywateli, przedsiÄ™biorstwa i inne organizacje w Polsce;
5) wyszukuje informacje o możliwościach podejmowania nauki i pracy w państwach Unii Europejskiej, potrafi posługiwać się Europass.